*για τα ¨ΧΡΟΝΙΚΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ”

έφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ”, Αθήνα 18 Δεκεμβρίου 1964

ένα βιβλίο της Ελένης Δημάκου

Τύχη αγαθή!  Στα συναισθήματα της θλίψης και της οργής των ημερών, από τις εικόνες  της απέραντης χωματερής που έχουν μετατρέψει την Ζάκυνθο  η  ολιγωρία και ανικανότητα των αιρετών αρχόντων της, πραγματικό αντίδοτο και  βάλσαμο ήλθε να αποτελέσει  για μένα τούτο το βιβλίο, που μου έστειλε από την Αθήνα η συγγραφέας του, η ζακυνθινής καταγωγής ποιήτρια Ελένη Δημάκου. Διαδρομές είναι μια συλλογή επιφυλλίδων δημοσιευμένων στο πολιτιστικό ένθετο “ΕΠΙΛΟΓΕΣ” της ζακυνθινής καθημερινής εφημερίδας  ΕΡΜΗΣ, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων,  από την  αρχαιοελληνική γραμματεία  έως τη νεώτερη και σύγχρονη λογοτεχνία  και τέχνη, ελληνική και παγκόσμια. Η τεκμηριωμένη παρουσίαση, ο εύστοχος σχολιασμός και το κομψό ύφος γραφής , είναι στοιχεία που οριοθετούν τα κείμενα αυτά της Δημάκου στο πλαίσιο της μεγάλης λόγιας παράδοσης του Τζάντε, αλλά και γενικότερα της Επτανήσου. Οι τίτλοι και μόνο των επιφυλλίδων αναβρύζουν  μια παράξενη γοητεία, νοσταλγία  και ποίηση, που εντυπωσιάζουν και μαγεύουν τον αναγνώστη, με την ίδια ένταση που προξενεί ακόμη και σήμερα, τουλάχιστον σ’ εμένα, η ανάγνωση της Αναγραφής της μεγάλης  Επτανησίας, της αείμνηστης Μαριέττας Γιαννοπούλου/Μινώτου. Συγχαρητήρια θερμά στη συγγραφέα και στην ζακυνθινή εφημερίδα που πρωτοδημοσίευσε τα αξιόλογα αυτά κείμενα.

αιρετοί άρχοντες και λοιποί πολυπράγμονες περί τα πολιτιστικά μας.

Αν θέλετε “εικόνα”, το πρόσωπο του ποιητή, θα την βρείτε

στις Ωδές του. Όχι άλλες βεβηλώσεις…

(η είδηση από την ζακυνθινή εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟΨΗ

3 Αυγούστου 2016).

* Ποίημα αγνώστου στιχουργού για τα είδη σταφυλιών που υπήρχαν στην Ζάκυνθο στις αρχές του  17ου  αιώνα. Το διέσωσε από χειρόγραφο κώδικα ο αξιομνημόνευτος Μητροπολίτης Ζακύνθου Νικόλαος Κατραμής (1820-1886), το οποίο και συμπεριέλαβε στο περίφημο έργο του ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (1880). Το αναδημοσίευσε ο αείμνηστος Γιάννης Χρυσικόπουλος στο βιβλίο του ΣΠΟΝΔΗ  ΣΤΟ ΔΙΟΝΥΣΟ  (Ζάκυνθος 2008), με τον τίτλο “Δημοτικό”, που δεν είναι όμως ακριβές, διότι δεν έχει διασωθεί στη λαϊκή προφορική παράδοση, ούτε και το γνωρίζουμε από άλλη πηγή. Είναι δε αξιοθαύμαστο ότι τα περισσότερα από αυτά τα είδη καλλιεργούνται ακόμη και σήμερα στη Ζάκυνθο Το δανειζόμαστε από τον Κατραμή, διατηρώντας την ορθογραφία:

“ Σταφύλια μες τη Ζάκυθο είναι ο Κοζανίτης,

Μυγδάλι, Φλέρι, Ραζακιά, Χλώρα και Μορωνίτης,

Λαρδέρα και Σκυλόκλημα, Βοήθαμος, Φτερουγάτης,

Τραγάνα, Πετροκόριθο, Παύλος και Χουχουλιάτης.

Αλλ’  είν’  τα ομορφήτερα Ρομπόλα κι Αητονίχι,

Μοσκάτο, Αμπελοκόριθο, Φτάκιλος και Ξυρίχι.

Κατζακούλιας, Κοντοκλάδι, Κακοτρύγι, Βωϊδομάτης,

Γλυκερύθρα, Λιανόροϊδι, Γουστουλίδι κι Αγουστιάτης,

Γλυκοπάτι, …. Βόσος και το Κουτζουμπέλι,

Και το Νύχι του Κοκόρου που στολίζει το αμπέλι.

Ύστερα απ’  όλα τούτα έρχεται ο Σκυλοπνίχτης.

Μα ‘κειός πούλα τα φουμίζει ειν’  ο κόκκινος Ροϊδίτης.

1601 Οκτωβρίου 5 έγραψα το παρό”.

*Από τον αγαπητό φίλο γνωστό ζακυνθινό ποιητή και διακεκριμένο φιλόλογο  Διονύση Σέρρα λάβαμε το παρόν ανάτυπό του  από τον 14ο τόμο των  “Κεφαλληνιακών Χρονικών”, όπου παρουσίασε δώδεκα αντίγραφα επιστολών του αείμνηστου ζακυνθινού λογίου, ιστοριοδίφη και λεξικογράφου Λεωνίδα Χ. Ζώη (1865-1956).  Οι επιστολές αυτές είναι της περιόδου 1909 – 1945 (εκτός από δύο αχρονολόγητες),  και απευθύνονται σε επιφανή πρόσωπα εκείνου του καιρού, πολιτικούς, συγγραφείς, ιερωμένους, όπως τους Κωνσταντίνον  Αργασάρην Λομβάρδον, Δ. Π. Στεφάνου, Ν. Γ. Πολίτην, Σπ. Π. Λάμπρον, Αλέξανδρον Παπαναστασίου, Εμμανουήλ Τσουδερόν, Μητροπολίτην Πατρών Αντώνιον Παράσχη κ.α. Πρόκειται για επιστολές αντιγραμμένες από τον ίδιο τον Ζώη, (τα πρωτότυπα λανθάνουν),  που παρέχουν πληροφορίες οι οποίες πλουτίζουν τις γνώσεις μας για την προσωπικότητα και την δράση του μεγάλου επτανήσιου.