Παρουσίαση από τον ποιητή Διονύση Σέρρα του νέου βιβλίου του Σαράντη Αντίοχου, στις πολιτιστικές σελίδες της έγκυρης και πάντοτε φιλόξενης ημερησίας εφημερίδας της Ζακύνθου ΕΡΜΗΣ.
Tag Archives: ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ
ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ: του Καρναβαλιού*
- Ο πρόλογος του Δασκάλου στην παραλλαγή της Ομιλίας “Ρεβέκκα”:
“Στα χίλϊα οκτακόσϊα και στα ογδοντατρία
τότες την ιστορίσανε τούτη την ομιλία.
Τώρα θα την ειπώ κι εγώ με βάσανα και πίκρα,
κείνοι που τη στορήσανε στον Άδη κατεβήκαν.
Ήθελα νά ‘μουνα μικρός, δύο χρόνια παρακάτου,
να βγάλω το καπέλλο μου να το πετάξω κάτου,
να το πετάω εδώ κι εκεί, κλωτσίες μέσα στ’ ασκέρι,
όπως το κάνα οι παλαιοί κι είχαν συνήθειο οι γέροι.”
(Αφήγηση Νιόνιου Κυβετού – Ανθρωπάκη, ετών 72. Μαχαιράδο. Καταγραφή Σ. Αντίοχου).
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΗΜΕΡΟΘΗΚΗ: ΣΕΛΙΔΕΣ του Διονύση Ρώμα για “ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΖΑΚΥΝΘΟ”*
*πηγή: περιοδικό ΘΕΑΤΡΟ,
τεύχος 14, Μάρτης – Απρίλης 1964
ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ: μια σπουδαία έκδοση
Ο φίλος ποιητής Διονύσης Σέρρας είχε την ευγενική καλωσύνη να μας στείλει από την Ζάκυνθο ένα αντίτυπο του “Χάση” του Δημητρίου Γουζέλη (1774-1843), που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΑ ΦΥΛΛΑ, σε διασκευή Κ. Πορφύρη (1910-1967). Τον ευχαριστούμε από καρδιάς. Η ηθογραφική αυτή κωμωδία του Γουζέλη (1794) πρωτοεκδόθηκε, αν δεν κάνουμε λάθος, το 1860 στη Ζάκυνθο, και επανεκδόθηκε έκτοτε αρκετές φορές. Πρόκειται για έργο διάσημο, που τράβηξε την προσοχή πολλών λογίων και ανθρώπων του θεάτρου, μελετητών και δημιουργών. Η σπουδαιότητά του από ζακυνθινολογική και θεατρολογική άποψη είναι μεγάλη και αναμφισβήτητη. Ένας αληθινός καθρέπτης της κοινωνίας του Τζάντε μας στα τέλη του 18ου αιώνα και μοναδικό αποκορύφωμα του παραδοσιακού ζακυνθινού λαϊκού θεάτρου, των περίφημων Ομιλιών, από τις οποίες εμπνεέται ο επώνυμος πλέον δημιουργός. Όμως, η γλωσσική ιδιομορφία και θεατρική οικονομία του έργου καθιστούσε δύσκολη την έντεχνη από σκηνής διδασκαλία του. Εξαίρεση η παρουσίασή του υπό μορφή Ομιλίας, διασκευασμένο και αναμορφωμένο από έμπειρους λαϊκούς δασκάλους .
Η παρούσα έκδοση του “Χάση” από τα ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΑ ΦΥΛΛΑ είναι πολύτιμη γιατί η εμπνευσμένη και καλλιτεχνική διασκευή του έργου από τον αείμνηστο Κ. Πορφύρη το καθιστά πλέον πρόσφορο στην σκηνική διδασκαλία, διατηρουμένων και όλων των αναμφισβήτητων χαρισμάτων του πρωτότυπου κειμένου. Πράγματι η διασκευή αυτή έχει ενταχθεί, πριν ακόμη δημοσιευθεί, στο ρεπερτόριο του έντεχνου θεάτρου μας. Το 1977 ο θίασος “Ελεύθεροι Καλλιτέχνες” του Φοίβου Ταξιάρχη παρουσίασε τον “Χάση“, “σε διασκευή, γλωσσική και σκηνική ανάπλαση από τον Κ. Πορφύρη”, σε σειρά παραστάσεων ανά την Ελλάδα, συμπεριλαμβανόμενης της Ζακύνθου, στο πλαίσιο της Τέταρτης Συνάντησης Μεσαιωνικού και Λαϊκού Θεάτρου.
Η από ετών προσδοκόμενη δημοσίευση της σπουδαίας και χρησιμότατατης αυτής διασκευής του “Χάση“, πραγματοποιείται εφέτος χάρη στην πρωτοβουλία του Διονύση Σέρρα και προσλαμβάνει επετειακό χαρακτήρα, με την συμπλήρωση πενήντα χρόνων από τον θάνατο του Κ. Πορφύρη, του ζακυνθινού συγγραφέα που τόσα προσέφερε στη μελέτη και προβολή της ανανεωτικής πολιτιστισμικής αξίας του λαϊκού θεάτρου.
Ο καλαίσθητος τόμος περιλαμβάνει επίσης “Αντί προλόγου” ένα αξιοπρόσεκτο κείμενο του επιμελητή της έκδοσης Διονύση Σέρρα, γραμμένο με αίσθημα και λογιοσύνη, καθώς και Επίμετρο, όπου καταχωρείται η χρήσιμη μελέτη του Ζήσιμου Χ. Συνοδινού με θέμα “Η διασκευή του Κ. Πορφύρη στον Χάση του Δημητρίου Γουζέλη”, που είχε πρωτοδημοσιευθεί στο περιοδικό Επτανησιακά Φύλλα, το 2005. Το σκίτσο του εξωφύλλου είναι του Κ. Πορφύρη και απεικονίζει παράσταση της Ομιλίας ” Ο Κρίνος και η Ανθία ” , σε πλατεία της Ζακύνθου.
Μια φωτογραφία από την υπαίθρια παράσταση του θιάσου “Ελεύθεροι Καλλιτέχνες”, στην πλατεία Αγίου Μάρκου
στη Ζάκυνθο, στο πλαίσιο της Τέταρτης Διεθνούς Συνάντησης Μεσαιωνικού και Λαϊκού Θεάτρου, 7 Αυγούστου 1977.
Στο ρόλο του Χάση, δεξιά, ο Φοίβος Ταξιάρχης.
ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ: ένα χρονογράφημα του Σπύρου Μελά*
*για τα ¨ΧΡΟΝΙΚΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ”
έφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ”, Αθήνα 18 Δεκεμβρίου 1964
ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ: Διαδρομές πολιτισμού
Με χαρά λάβαμε το νέο βιβλίο της Ελένης Δημάκου, Διαδρομές ΙΙ, που είχε την καλωσύνη να μας στείλει η συγγραφέας του, την οποία και ευχαριστούμε θερμότατα. Πρόκειται για τον δεύτερο, με τον ίδιο τίτλο, τόμο επιφυλλίδων της, που δημοσιεύθηκαν στην Ζακυνθινή εφημερίδα ΕΡΜΗΣ, την περίοδο 2012-2019, με ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων πολιτισμικού και πολιτιστικού περιεχομένου.Η συγγραφέας αναπτύσσει τα θέματά της με λόγια δεξιοσύνη, επαρκή γνώση, κριτική οξυδέρκεια και ουμανιστικό αίσθημα, όπως ακριβώς και στο πρώτο τόμο.
Στη συνέχεια, ας μας επιτραπεί να θυμίσουμε τη σύντομη παρουσίαση του προηγούμενου βιβλίου της στο παρόν ιστολόγιο. Τα σχόλια μας εκείνα ισχύουν και για την παρούσα έκδοση:
Τύχη αγαθή! Στα συναισθήματα της θλίψης και της οργής των ημερών, από τις εικόνες της απέραντης χωματερής που έχουν μετατρέψει την Ζάκυνθο η ολιγωρία και ανικανότητα των αιρετών αρχόντων της, πραγματικό αντίδοτο και βάλσαμο ήλθε να αποτελέσει για μένα τούτο το βιβλίο, που μου έστειλε από την Αθήνα η συγγραφέας του, η ζακυνθινής καταγωγής ποιήτρια Ελένη Δημάκου. Διαδρομές είναι μια συλλογή επιφυλλίδων δημοσιευμένων στο πολιτιστικό ένθετο “ΕΠΙΛΟΓΕΣ” της ζακυνθινής καθημερινής εφημερίδας ΕΡΜΗΣ, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από την αρχαιοελληνική γραμματεία έως τη νεώτερη και σύγχρονη λογοτεχνία και τέχνη, ελληνική και παγκόσμια. Η τεκμηριωμένη παρουσίαση, ο εύστοχος σχολιασμός και το κομψό ύφος γραφής , είναι στοιχεία που οριοθετούν τα κείμενα αυτά της Δημάκου στο πλαίσιο της μεγάλης λόγιας παράδοσης του Τζάντε, αλλά και γενικότερα της Επτανήσου. Οι τίτλοι και μόνο των επιφυλλίδων αναβρύζουν μια παράξενη γοητεία, νοσταλγία και ποίηση, που εντυπωσιάζουν και μαγεύουν τον αναγνώστη, με την ίδια ένταση που προξενεί ακόμη και σήμερα, τουλάχιστον σ’ εμένα, η ανάγνωση της Αναγραφής της μεγάλης Επτανησίας, της αείμνηστης Μαριέττας Γιαννοπούλου/Μινώτου. Συγχαρητήρια θερμά στη συγγραφέα και στην ζακυνθινή εφημερίδα που πρωτοδημοσίευσε τα αξιόλογα αυτά κείμενα.
ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ: Αφήστε ήσυχο τον Κάλβο…
αιρετοί άρχοντες και λοιποί πολυπράγμονες περί τα πολιτιστικά μας.
Αν θέλετε “εικόνα”, το πρόσωπο του ποιητή, θα την βρείτε
στις Ωδές του. Όχι άλλες βεβηλώσεις…
(η είδηση από την ζακυνθινή εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟΨΗ
3 Αυγούστου 2016).
ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ ΓΝΩΜΙΚΑ*
1.-‘Αλλος τρώει κι άλλος τρέφεται.
2.- Απεικάζεις Γιακουμή;
– Απεικάζω, μόνε – μη.
3.-Άνεμος που δεν μποδίζει,
άφησέ τον κι ας βουϊζει.
4.-Γάμος δίχως αρεσκιά δε ντουράει.
5.- Κόκκινη αυγή,
κοντινή βροχή.
6.- Όπ’ αγροικάει του παλαβού,
ούφου – ντουλούφου πάει.
7.- Όπου φόβος για τη χύτρα,
ούλοι σγόμποι κι άλαλοι.
8.- Όσα φέρνει ο Μυριδάκης,
δεν τα φέρνει ο Μπεναρδάκης.
9.- Σε παπά και χωροφύλακα
να κάνεις τον καμόνο.
10.- Στον φιλόξενο τον τόπο,
κάθε ξένος μάλαμα.
11.- Τη λυγερή στον Κηλιγά
κι τσι Αλυκές μποστάνι.
12.- Τί ζευγάς, τί τσουρλαμπάτες.
13.- Τουρκοπούλα στο ληνό
κι αητονύχι στο τραπέζι .
14.- Χύθ’ η μαγειριά μας,
πά’ η κουμπαριά μας.
////////////////////////////////////////////////////////////
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. απεικάζω: εικάζω, νοώ. μόνε -μη: λιγάκι. 4. αρεσκιά: προικοσύμφωνο. 6. ούφου – ντουλούφου:κακή κακώς, κατά διαβολου. 7. σγόμποι: καμπούρηδες. 8. Μυριδάκης (Μιχαήλ), βουλευτής Ζακύνθου στις δεκατίες 1950 και 1960, φημισμένος για τα ρουσφέτια και τις εξυπηρετήσεις που πρόσφερε. Μπεναρδάκης: άρχοντας.9. καμόνος: αυτός που υποκρίνεται οπως δεν γνωρ’ιζει ή/και δεν καταλαβαίνει. 11. Κηλιγάς (ο): τοπωνύμιο και λόγγος στο χωριό Καταστάρι, όπου παλαιότερα δε κατοικούσε κανείς. Αλυκές: όπου τα ” τηγάνια” παραγωγής αλατιού. Λέγεται για κάτι εκ των πραγμάτων αδύνατον.12. τσουρλαμπάτες: παλαιότερα ρασοφόρος αναγνώστης. 13. Είδη σταφυλιών στη Ζάκυνθο. Το πρώτο κατάλληλο για κρασί και το δεύτερο επιτραπέζιο.
*Επιλογή από την ανέκδοτη συλλογή
του Σαράντη Αντίοχου.
ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ: “Σταφύλια μες τη Ζάκυθο”*
* Ποίημα αγνώστου στιχουργού για τα είδη σταφυλιών που υπήρχαν στην Ζάκυνθο στις αρχές του 17ου αιώνα. Το διέσωσε από χειρόγραφο κώδικα ο αξιομνημόνευτος Μητροπολίτης Ζακύνθου Νικόλαος Κατραμής (1820-1886), το οποίο και συμπεριέλαβε στο περίφημο έργο του ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (1880). Το αναδημοσίευσε ο αείμνηστος Γιάννης Χρυσικόπουλος στο βιβλίο του ΣΠΟΝΔΗ ΣΤΟ ΔΙΟΝΥΣΟ (Ζάκυνθος 2008), με τον τίτλο “Δημοτικό”, που δεν είναι όμως ακριβές, διότι δεν έχει διασωθεί στη λαϊκή προφορική παράδοση, ούτε και το γνωρίζουμε από άλλη πηγή. Είναι δε αξιοθαύμαστο ότι τα περισσότερα από αυτά τα είδη καλλιεργούνται ακόμη και σήμερα στη Ζάκυνθο Το δανειζόμαστε από τον Κατραμή, διατηρώντας την ορθογραφία:
“ Σταφύλια μες τη Ζάκυθο είναι ο Κοζανίτης,
Μυγδάλι, Φλέρι, Ραζακιά, Χλώρα και Μορωνίτης,
Λαρδέρα και Σκυλόκλημα, Βοήθαμος, Φτερουγάτης,
Τραγάνα, Πετροκόριθο, Παύλος και Χουχουλιάτης.
Αλλ’ είν’ τα ομορφήτερα Ρομπόλα κι Αητονίχι,
Μοσκάτο, Αμπελοκόριθο, Φτάκιλος και Ξυρίχι.
Κατζακούλιας, Κοντοκλάδι, Κακοτρύγι, Βωϊδομάτης,
Γλυκερύθρα, Λιανόροϊδι, Γουστουλίδι κι Αγουστιάτης,
Γλυκοπάτι, …. Βόσος και το Κουτζουμπέλι,
Και το Νύχι του Κοκόρου που στολίζει το αμπέλι.
Ύστερα απ’ όλα τούτα έρχεται ο Σκυλοπνίχτης.
Μα ‘κειός πούλα τα φουμίζει ειν’ ο κόκκινος Ροϊδίτης.
1601 Οκτωβρίου 5 έγραψα το παρό”.
