Στις 10 Σεπτεμβρίου του 1827  πέθανε στο  Chiswick, κοντά στο Λονδίνο,  ο γεννημένος στη Ζάκυνθο διάσημος ελληνο-ιταλός ποιητής Ούγος Φώσκολος. Τον νεκρό στο κοιμητήριο του Αγίου Νικολάου  συνόδευσαν μόνο πέντε φίλοι: Ένας Άγγλος, τρεις Ιταλοί και ένας Ισπανός. Οι τελευταίοι τέσσερεις αυτοεξόριστοι. Η σκληρή μοίρα των πολιτικών αυτοεξόριστων σε όλο της το μεγαλείο!

* Η μεγάλη αγαπημένη του Αλφιέρι (1749 – 1803),  η περιβόητη Κοντέσα του ‘Αλμπανυ    (1752 – 1824)   , υπήρξε έμπιστη φίλη  και  θερμή αρωγός του Ούγου Φώσκολου τη δεκαετία του 1810. Ο ίδιος την αποκαλεί “φίλη και μητέρα”. Η γνωριμία τους οφείλεται στη μεσολάβηση της Ίσαβέλας Θεοτόκη Αλμπρίτσι. Από τη μεταξύ τους αλληλογραφία, που πρωτοδημοσίευσε ο  Antona – Traversi το 1887, εχουμε ένα πλήθος πολύτιμων πληροφοριών για τον Φώσκολο, αυτοβιογραφικού χαρακτήρα. Η Κοντέσα, μετά το θάνατο του Αλφιέρι θα παραμείνει στη Φλωρεντία (στην Casa Alfieri), μαζί με τον νέο σύντροφό της, τον σπουδαίο Γάλλο ζωγράφο Francois – Xavier Fabre (1766 – 1837), ο οποίος με δική της παρότρυνση θα φιλοτεχνήσει το περίφημο τούτο πορτρέτο του ποιητή μας  Στο διάστημα που ο Φώσκολος βρίσκεται στη Φλωρεντία

Ο Ούγο Φώσκολος, από τον Fabre (1813)

Biblioteca Nationale di Firenze

(την περίοδο 1812/1815) θα είναι τακτικός επισκέπτης στην Casa Alfieri, όπου το φιλολογικό σαλόνι της Κοντέσας του Άλμπανυ είχε τότε  καταστεί πασίγνωστο στην Ευρώπη. Με την πτώση του Ναπολέοντα και την εγκαθίδρυση των Αυστριακών στην Ιταλία ο Φώσκολος αυτοεξορίζεται στην Ελβετία, απόφαση με την οποία θα διαφωνίσει η Κοντέσα, όπως της υπαγόρευε ο υπέρμετρος ρασιοναλισμός και κυνισμός που τη χαρακτήριζε. Σχετικό είναι το απόσπασμα της επιστολής της αυτής, στην οποία αναφέρεται και στην πρόθεση του Φώσκολου να εγκατασταθεί μονίμως στη Ζάκυνθο, σκέψη που επίσης  εκείνη θεωρεί παράλογη, γνωρίζοντας  το χαρακτήρα και τις ενδόμυχες επιθυμίες του ποιητή.

Προσωπογραφία της Κοντέσας του Άλμπανυ από τον Fabre

                                                                                                                                                                                     “Φλωρεντία] 16 Ιανουαρίου, 1816.

Έλαβα αγαπητέ μου Ούγο την επιστολή σου, της 21ης Δεκεμβρίου. Λυπάμαι ειλικρινά που ενοχλήθηκες που σου είπα τις σκέψεις μου σχετικά με την αναχώρησή σου στην Ελβετία(1). Αφού όμως εσένα σε βολεύει και θεωρείς αυτό τo βήμα αναγκαίο, soit un fou en sait plus chez soi que des sages chez les autres. Η φαντασία σου αρκεί να είναι ικανοποιημένη, και πρέπει να έχεις καλμάρει, θωρώντας όλο αυτό το χιόνι που καλύπτει τη χώρα όπου κατοικείς. Γεννημένος στη Ζάκυνθο, θα έχεις ισχυρούς λόγους να θέλεις να κατοικήσεις σ’ ένα τέτοιο μέρος. Εν παρόδω, τα νησιά σας απελευθερώθηκαν και έχουν περιέλθει υπό την προστασία της Αγγλίας. Τα συγχαρητήριά μου λοιπόν,  γιατί τώρα μπορείς να πας εκεί και να κάνεις χρήση αυτής της ανεξαρτησίας. Ωστόσο, φοβάμαι ότι εσύ επιθυμείς κάτι διαφορετικό. Έχεις ζήσει μέσα σ’ ένα διεφθαρμένο και υποδουλωμένο κόσμο αρκετά  και είναι δύσκολο να αισθανθείς άνετα  υπό τους αυστηρούς κανόνες της Ελευθερίας. Εσύ λατρεύεις την κοινωνική ζωή, την όμορφη γάμπα, θέλεις  να λάμπεις στο κοινωνικό πεδίο, να είσαι μια κοινωνική πεταλούδα, να διαβάζεις δυνατά και ν’ ακούς να επικροτούν τα έργα της διάνοιας και του πνεύματός σου. Στη Ζάκυνθο φοβάμαι δεν θα βρεις τίποτε απ’  όλα αυτά, ούτε κι ακροατήριο αρκετά μεγάλο για τις ανάγκες σου. Έτσι αγαπητέ μου Ούγο θα πρέπει να συμβιβαστείς με τον δεσποτισμό μας και να χαρείς όσο γίνεται τη ζωή. Τούτος ο κόσμος είναι πάρα πολύ διεφθαρμένος, ανάξιος της πραγματικής ελευθερίας, και τούτο ισχύει ιδιαίτερα για την Ιταλία. Ίσως η νέα γενιά να μπορέσει να υλοποιήσει τα όνειρά μας.[…] ” **

απόδοση σ.α.

(1) Αναφέρεται στην επιστολή της, της 15ης Αυγούστου 1815, στην οποία του λέει ότι ήταν λάθος να αυτοεξοριστεί στην Ελβετία, και ότι δεν ήταν απαραίτητη η δήλωση  αφοσίωσης στο καθεστώς των Αυστριακών. Η επιστολή εκείνη προκάλεσε την οργή του Φώσκολου και αργότερα την κατακραυγή των φωσκολιστών κατά της Κοντέσας του Άλμπανυ. Η τελευταία  πάντως ουδόλως μπορεί να θεωρηθεί ότι υποστήριζε το κατοχικό αυστριακό καθεστώς. Η μεταξύ τους αλληλογραφία συνεχίστηκε και αμφότεροι προσπάθησαν να ξεχαστεί αυτό το επεισόδιο που προς στιγμή ψύχρανε τις σχέσεις τους.

** Πηγή: The Last Stuart Queen: Louse Countess Of Albany, Her Life And Letters. By Herbert M. Vaughan, F.S.A. New York Bretano´s 1911, σελς.313-314.