*σε Ομιλία.

Η διασκευή του “Ερωτόκριτου” σε Ομιλία, το πλήρες κείμενο της οποίας παρουσιάζουμε στην παρουσα ανάρτηση, έχει μεταγραφεί από χειρόγραφο ανώνυμου διασκευαστή, προερχόμενο από την κωμόπολη Μαχαιράδο της Ζακύνθου. Πρόκειται για βιβλιοδετημένο λογιστικό τετράδιο, διαστάσεων 30Χ20 εκατοστών, με χειρόγραφη μονογραφημένη αρίθμηση φύλλων, που αρχίζει από το φύλλο 30 και τελειώνει στο φύλλο 70. Δηλαδή, λείπουν τα πρώτα 29 φύλλα. Το χειρόγραφο, ολόκληρο γραμμένο από το ίδιο χέρι, αρχίζει από την δεύτερη σελίδα του φύλλου 30 και τελειώνει στην πρώτη σελίδα του φύλλου 70. Άγραφες είναι οι σελίδες των φύλλων 50β, 51α, 63β, 64α, 66α, 66β, 67α, 67β, 68α και 68β. Χρονολόγηση της διασκευής δεν σημειώνεται στο χειρόγραφο. Πάντως, στην εισαγωγή, που κάνει ο “Υπασπιστής”, πριν από τον “Ποιητή”, αναφέρεται ότι “την εμιλήσανε αυτή την ομιλία” το 1923 και το 1934 (στίχοι 9-12). Συνεπώς, το χειρόγραφο είναι μεταγενέστερο, πολύ πιθανόν της δεκαετίας του 1950. Βεβαιωμένη μαρτυρία για παράσταση του “Ερωτόκριτου” στο Μαχαιράδο, με βάση το παρόν χειρόγραφο, έχουμε το 1961.

Η διασκευή έχει συνολικά 1.146 δεκαπεντασύλλαβους στίχους, που ομοιοκαταληκτούν ανά διστιχία. Το βασικό κείμενο του Κορνάρου αποτελείται από από 10.012 στίχους. Ο διασκευαστής προσεγγίζει πιστά το τεράστιο κείμενο βάσης. Οι σκηνές επιλέγονται σύμφωνα με τη ροή της πλοκής του πρωτοτύπου, με κριτήριο τη συντομία και την δραματική συνοχή και ευκρίνεια. Οι στίχοι μεταγράφονται με ελάχιστες αλλαγές, κυρίως όσον αφορά το λεξιλόγιο, που καθαρίζεται από τους κρητικούς ιδιωματισμούς, στην καθομιλουμένη της υπαίθρου, με το ασυνίζητο αλλά και με κάποιες παραχωρήσεις στην καθαρεύουσα.

Στη διασκευή έχουμε 26 από τα πρόσωπα του πρωτοτύπου, στα οποία προστίθεται ένα ακόμα, ο “Υπασπιστής”, (πρώτη καινοτομία του διασκευαστή), που είναι αυτός που “ανοίγει” την παράσταση, πριν από τον πρόλογο του Ποιητή. Οι νέοι εμβόλιμοι στίχοι είναι ελάχιστοι, με ύφος σαφώς λαϊκότροπο. Το κείμενο βάσης της διασκευής είναι η έκδοση του “Ερωτόκριτου” από τον Στέφανο Ξανθουδίδη.

H αναφορά στο έτος 1713, (στίχος 1, της διασκευής, ) παραπέμπει στην πρώτη έκδοση του “Ερωτόκριτου” στη Βενετία και όχι βέβαια στη πτώση του Χάνδακα. Η αναφορά, εξ αλλου, ότι ο ίδιος ο Βιτσέντζος Κορνάρος (1553 – 1614), έφερε στη Ζάκυνθο το χειρόγραφο του “Ερωτόκριτου”, τα “χαρτία”, (στίχος 8), είναι πίστη αφελής της λαϊκής παράδοσης. Ο “Ερωτόκριτος ” γράφτηκε στη χρονική περίοδο των ετών 1590-1610. Χειρόγραφα των έργων του Κρητικού θεάτρου κυκλοφορούσαν στα ενετοκρατούμενα Επτάνησα, φερμένα από Κρήτες πρόσφυγες, πριν και μετά την πλήρη υποδούλωση της Κρήτης από τους Τούρκους, το 1669.

Το κείμενο της διασκευής είναι ανορθόγραφο και γι αυτό στην παρούσα μεταγραφή του υιοθετήθηκε η ενοποίηση της ορθογραφίας, μαζί με κάποιες, ελάχιστες, γλωσσικές διoρθώσεις. Τα εντός αγκυλών {…} κείμενα είναι συμπληρώσεις και επεξηγήσεις του επιμελητή.

Τέλος, τα έργα του Κρητικού θεάτρου, κυρίως ο “Ερωτόκριτος”, η “Ερωφίλη” και η “Θυσία του Αβραάμ”, ως γνωστόν παίζονταν στη Ζάκυνθο διασκευασμένα σε Ομιλίες από τις αρχές του 18ου αιώνα. Η διασκευή του Μαχαιράδου είναι ένα ακόμη τεκμήριο ότι η παράδοση αυτή συνεχίστηκε αξιοθαύμαστα και τον εικοστό αιώνα.

σ.α.